İran ve İsrail: Askeri olarak kim daha üstün?

İran ile İsrail arasında yaşanan gerilim, her zamankinden daha fazla tırmanmış durumda.

Büyük bir savaşın patlak vermesi durumunda tarafların askeri kapasiteleri, çatışma sürecini nasıl etkileyebilir?

BBC Türkçe, iki ülke arasındaki krizi derinlemesine analiz eden bir dosyayla bu konuyu ele alıyor.

BBC Urdu’dan Arif Shamim, farklı kaynaklardan ve uzman görüşlerinden yola çıkarak bu soruyu değerlendirdi; ancak her iki ülkenin askerî yeteneklerinin bazı yönlerinin gizli kaldığına işaret edildi.

Uluslararası Stratejik Araştırmalar Enstitüsü (IISS), iki ülkenin askeri güçlerini resmi ve açık kaynaklardan yararlanarak karşılaştırıyor.

Stockholm Uluslararası Barış Araştırmaları Enstitüsü gibi diğer birçok kuruluş da benzer değerlendirmeler yapıyor, ancak bu tür analizlerin doğruluğunu belirlemek, şeffaflık eksikliği nedeniyle oldukça zorlaşıyor.

Oslo Barış Araştırmaları Enstitüsü’nden (PRIO) Nicholas Marsh, IISS’in dünya genelindeki askeri güçleri değerlendirmede güvenilir bir ölçek olarak kabul edildiğini belirtiyor.

Coğrafya

İran, İsrail’den çok daha büyük bir coğrafyaya sahip ve nüfusu yaklaşık 89 milyon. İsrail’in nüfusu ise 10 milyon civarında.

İran, asker sayısı bakımından da İsrail’in altı katı büyüklüğe ulaşıyor.

IISS verilerine göre, İran’ın asker sayısı 600 bin iken, İsrail’in 170 bin dolaylarındadır.

İki ülke arasında mesafe 2.100 kilometreyi buluyor.

Bütçe

IISS, İsrail’in savunmaya daha fazla bütçe ayırdığını ve bu durumun bir çatışma durumunda büyük bir avantaj sağladığını vurguluyor.

İran’ın 2022 ve 2023 yıllarındaki savunma bütçesi yaklaşık 7,4 milyar dolar iken, İsrail’in bu rakamı 19 milyar dolara kadar çıkıyor.

IISS, İsrail’in GSYİH’sine oranla savunma harcamalarının da İran’dan iki kat fazla olduğunu ifade ediyor.

İran’ın füzeleri, askeri gücünün kritik bir parçasını oluşturuyor.

Uçaklar

IISS verilerine göre, İsrail’in savaşa hazır 340 askeri uçağı bulunmakta ve bu durum, precise hava saldırılarında onlara avantaj sağlıyor.

Söz konusu uçaklar arasında uzun menzilli F-15’ler, radardan kaçabilen yüksek teknolojiye sahip “hayalet” F-35’ler ve hızlı müdahale için tasarlanmış helikopterler yer almakta.

Öte yandan, İran’ın savaş kabiliyetine sahip yaklaşık 320 uçağı olduğu düşünülüyor; ancak bu uçakların çoğunun yaşı 1960’lara kadar gidiyor ve büyük bölümü eski model. Envanterlerinde F-4, F-5 ve F-14 uçakları mevcut.

Marsh, bu eski uçakların hangilerinin gerçekten operasyonel durumda olduğunun belirsiz olduğunu ve yaptırım koşulları nedeniyle yedek parça temininde sıkıntı çekildiğini belirtiyor.

F-14 uçakları, 1986 yapımı Top Gun filminde dikkat çekmişti.

Füzeler

Defence Eye editörü Tim Ripley, İran’ın öncelikle füzelerle saldırabilir olduğunu belirtiyor.

İran’ın füze envanteri, Orta Doğu’daki en geniş ve çeşitli olarak kabul ediliyor.

2022 yılında ABD Merkez Komutanlığı’ndan General Kenneth McKenzie, İran’ın “üç binden fazla” balistik füzeye sahip olduğunu açıklamıştı.

1980-1988 yılları arasında süren Irak-İran savaşı sonrasında, İran füze sistemleri ve insansız hava araçları üzerinde kapsamlı çalışmalar gerçekleştirdi.

Ülke, hem kısa hem de uzun menzilli füzeler ve insansız hava araçları geliştirdi. Bu sistemlerin çoğu, yakın zamanda İsrail’e yöneldi.

Husi isyancıların Suudi Arabistan’a yönelik saldırılarına ilişkin analiz yapan uzmanlar, bu füzelerin de İran menşeli olduğunu belirtiyor.

CSIS Füze Savunma Projesi’ne göre, İsrail de birçok ülkeye füze ihraç eden bir ülke durumunda.

Demir Kubbe ve Ok

İsrail’in askeri savunma sistemleri, Demir Kubbe ve Ok sistemleri etrafında şekillenmektedir.

İran, 13 Nisan’da İsrail’e 300’den fazla SİHA ve füze ile saldırdı ve bu sistemler güvenlik sağlamak adına devreye girdi.

Bu saldırıda İsrail’in büyük bir kayıp vermemesi sevindirici bir durum iken, Tahran, uzak mesafeden vurma kapasitesini gösterdi.

Füze mühendisi Uzi Rubin, İsrail Füze Savunma Örgütü’nün kurucusu olarak, Uluslararası müttefiklerle birlikte bu tehditlerin çoğunu etkisiz hale getirdiklerini belirtti.

Nicholas Marsh ise durumu şöyle değerlendiriyor: “İran bir hedef listesi yayınlayarak dikkati dağıtma amacı güdebilir. Ancak İsrail için belirsizlik, tüm potansiyel hedefleri korumakta zorluk yaşamakta.”

Janes isimli küresel istihbarat şirketinin Orta Doğu Savunma uzmanı Jeremy Binnie, Lübnan’dan gelebilecek saldırılar ile ilgili, “Demir Kubbe, Lübnan’dan atılan daha kısa menzilli rokete ve füzelere karşı temel savunma sistemini oluşturacak, fakat Hizbullah’ın yeterince silaha sahip olması nedeniyle bu savunmanın etkinliği sorgulanabilir.” diyor.

Deniz Kuvvetleri

IISS raporlarına göre, İran’ın yaşlanan donanmasında yaklaşık 220 savaş gemisi mevcutken, İsrail’in bu alanda 60 civarında gemisi bulunmakta.

Analistler, İran’ın donanmasının savaşma kapasitesinin sınırlı olduğunu vurguluyorlar.

Analistler, İran donanmasının savaşma kapasitesinin sınırlı olduğunu ifade ediyor.

Siber Saldırılar

İsrail’in siber güvenlik sistemi, İran’a göre daha ileri teknolojilere sahip.

Bu sebeple, İsrail ordusuna yönelik bir siber atak çok daha yıkıcı sonuçlar doğurabilir.

İsrail hükümetinin Ulusal Siber Direktörlüğü, son dönemlerde yaşanan siber saldırıların neredeyse üç katına çıktığını ve “önceki dönemlere göre daha yoğun bir şekilde” devam ettiğini belirtti. Ayrıca, “İran ve Hizbullah arasındaki iş birliği bu süreçte artış gösterdi.” ifadesini kullandı.

Ulusal Siber Direktörlük, 7 Ekim saldırıları ile 2023 yılının sonuna kadar İsrail’e yaklaşık 3.380 siber saldırı gerçekleştiğini duyurdu. Öte yandan, İran da kendi siber saldırılarına maruz kalabiliyor.

İran Sivil Savunma Teşkilatı Başkanı Tuğgeneral Gholamreza Jalali ise, son parlamento seçimleri öncesinde yaklaşık 200 siber saldırıyı engellediklerini açıkladı.

Aralık ayında İran Petrol Bakanı Javad Owji, petrol istasyonlarında yaşanan bir siber saldırının ülke çapında kesintilere neden olduğunu bildirdi.

Nükleer Tehdit

İsrail’in kendi nükleer silahlarına sahip olduğu düşünülse de, resmi olarak bu konudaki bilgiler belirsizlik içeriyor.

Öte yandan, İran’ın nükleer silahlara sahip olduğu yönündeki iddialar ise uzun zamandır tartışma konusu. İran, sivil nükleer programının nükleer silahlara dönüşmek için kullanıldığına dair suçlamaları da kesin bir dille reddediyor.

İran’ın İsrail saldırısının ardından, Ölü Deniz kıyısında yer alan bir balistik füze.

Tim Ripley, Defence Eye’dan edindiği bilgilere göre, İsrail’in İran ile kara savaşı ihtimali oldukça düşük.

Ripley, “İsrail’in havadan saldırı gücü ve güdümlü silahları, stratejik hedeflere yönelik hava saldırıları düzenleme kabiliyeti sağlıyor.” açıklamasında bulundu.

İsrail’in muhtemelen İran’ın havaalanları ve petrol tesislerini hedef alacağı öngörülüyor.

Geçmişte birçok İranlı üst düzey askeri lider ve sivil, hava saldırılarında hayatını kaybetti.

Özel bir örnek olarak, İran’ın İsrail’e yönelik saldırısına sebep olan, 1 Nisan’da Suriye’deki İran konsolosluk binasının vurulması gösterilebilir.

İsrail, bu saldırının ya da öncekilerin sorumluluğunu üstlenmedi, fakat bu durumdan dolayı sorumluluğunu yadsımadı.

ABD, İran’ı Yemen’deki Husilere insansız hava aracı sağlamakla itham ediyor.

‘Vekalet Savaşı’

İsrail ve İran, bugüne dek resmi anlamda savaş arası girmediler.

Ancak iki ülke arasında gayri resmi çatışmalar süregelmektedir.

Farklı ülkelerdeki birçok İranlı şahsiyet, İsrail’in sorumluluğunda gerçekleşen saldırılar sonucu hayatını kaybetti. İran ise İsrail’i vekilleriyle hedef alabilmektedir.

Askeri ve siyasi grup Hizbullah, Lübnan’dan İsrail’e karşı yürütülen İran’ın vekil savaşların en fazla hissedilen temsilcisidir.

İran’ın Hizbullah’ı desteklemesi inkâr edilmezken, İsrail ve Batılı güçler, İran’ın Hamas’a da silah ve eğitim verdiği iddialarında bulunuyor.

Hamas, yıllardır Gazze Şeridi’nden İsrail’e roket saldırıları düzenliyor.

Özellikle 7 Ekim 2023’te, İsrail’e karşı önemli saldırılar gerçekleştirdi.

Suriye’deki İran konsolosluk binası, 1 Nisan’da gerçekleştirilen bir hava saldırısında tahrip oldu.

Yemen’deki Husiler, İran’ın diğer bir vekili sayılmaktadır. Suudi Arabistan, kendisine atılan füzelerin İran yapımı olduğunu vurgulamaktadır.

İran destekli gruplar, Irak’ta önemli bir etkiye sahiptir.

Esad rejimi devrilmeden önce İran, Suriye hükümetine destek vererek, İsrail’e karşı bu toprakları kullanıyordu.